3.1.6.3.2.2 Präposition des Adverbials und Adverb (Verhältniswort der Umstandsbestimmung und Umstandswort) lauten ungleich

(1) Das Adverb ist aus dem gleichlautenden Adverb plus her zusammengesetzt und wird dann verkürzt, z.B. an … ran. Letzteres Wort ist aus heran entstanden.

(a) Mit Erhalt der Präposition:

Kennzeichnend niederdeutsch

Kumm an de Döör ran!
Komm an die Tür!
He güng foorts in den Stall rin.
Er ging sofort in den Stall.
He leep op den Barg rop.
Er lief auf den Berg.
Hans leep över de Straat röver.
Hans lief über die Straße.
Se lepen üm’t Huus rüm.
Sie liefen ums Haus.
Kruup ünner de Deek rünner!
Krieche unter die Decke!
Ik leep gau ut dat Huus rut
 Ich lief schnell aus dem Haus.

 (b) Manchmal mit Wegfall der Präposition

Kennzeichnend niederdeutsch

Kumm de Döör ran!
Komm an die Tür!
He güng foorts den Stall rin.
Er ging sofort in den Stall.
He leep den Barg rop.
Er lief auf den Berg.
Hans leep de Straat röver.
Hans lief über die Straße.
Se lepen dat Huus rüm.
Sie liefen ums Haus.
Ik leep gau dat Huus rut.
Ich lief schnell aus dem Haus.

Hinweis:
Ünner fällt nicht aus.

(c) Manchmal Adverb als Präposition

Kennzeichnend niederdeutsch

Kumm ran de Döör!
Komm an die Tür!
He güng foorts rin den Stall.
Er ging sofort in den Stall.
He leep rop den Barg.
Er lief auf den Berg.
Hans leep röver de Straat.
Hans lief über die Straße.
Se lepen rüm den See.
Sie liefen um den See.
Ik leep gau rut dat Huus.
Ich lief schnell aus dem Haus.

Hinweis:
Rünner tritt nicht als Präposition auf.

(2) Das Adverb (Umstandswort), z.B. an, lang, lautet anders als die Präposition (das Verhältniswort), z.B. achter.  

Kennzeichnend niederdeutsch

achter den Sarg an

hinter dem Sarg

achter’t Huus lang

hinter dem Haus enlang

an de Muer lang

die Mauer entlang

bet Klock teihn to

bis zehn Uhr

bi em rüm

bei ihm/in seiner Nähe

bi Klock teihn rüm

gegen zehn Uhr

gegen den Wind an

gegen den Wind

gegen Klock teihn to

gegen vier Uhr

in de Wahnstuuv binnen

im Wohnzimmer

lang de Straat hooch/rop

entlang der Straße, die Straße her-/hinauf

lang den Weg daal/rünner

entlang des Weges, den Weg her-/hinunter

mit en Johrstall op

mit einer Jahreszahl

Bild mit en(en) Rahmen üm

Bild mit Rahmen

Slötel mit’n Band an

Schlüssel mit Band

Supp mit Rosinen in

Suppe mit Rosinen

na Vadder hen/rin/rop/rut

zu Vater

na Noorden to

Richtung Norden

dat weer op Klock negen to

es war gegen neun Uhr

he kann dor nich sünner to

er kann nicht ohne das

to Dörp an

in die Richtung des Dorfes

so üm Klock dree to

so gegen drei Uhr

ünner de Brüch dörch

unter der Brücke hindurch

vör de groot Deel to

vor die große Diele

vun’n Hoff daal

vom Hof

vun ganz Düütschland her

aus ganz Deutschland

vun Süden to

von Süden her

Manchmal wird sogar zusätzlich ein der Präposition entsprechendes Adverb wiederholt, z.B.

He leep op de Deern opto.
Er lief auf das Mädchen zu.
Vun düsse Saken wüss he nix mehr vunaf.
Von diesen Dingen wusste er nichts mehr.

nach oben